Brakestein of Brakenstein?

Hoe spel je Brake(n)stein? In de historische stukken die we hebben verzameld lees je van alles: Braecken Stee, Brakensteen, Brakestijn en zelfs Drakenstein (maar dat laatste is een typfout). Op de wagendeuren van de schuur staat Brakestein, maar veel mensen spellen het met een tussen-n. Dus het leek ons een goed idee om de kwestie eens aan echte spellingdeskundigen voor te leggen. De Taaladviesdienst van het Genootschap Onze Taal zoekt zulke dingen voor je uit (dus word lid: www.onzetaal.nl). Dit was hun reactie:

“De naam is enkele eeuwen oud. Als we recht willen doen aan het Nederlands van enkele eeuwen geleden, zouden we ons op spellingregels uit die tijd moeten beroepen. Het probleem is: die waren er niet. Sowieso is er pas in de zeventiende eeuw werk gemaakt van een standaardvariant van het Nederlands als taal; spelling was daarbij nog tamelijk onbelangrijk. De eerste echte spellingregels dateren uit 1804, maar die zeggen nog steeds niets over tussenklanken. Op dat gebied is pas in de latere negentiende en in de twintigste eeuw wat meer eenheid gekomen.

Als we naar de taal van de afgelopen eeuwen kijken, zien we dat de tussenklank -e(n)- in samenstellingen veelal niet veel meer is dan een overgangsklank. De ‘eh’ werd vaak ingevoegd om de uitspraak van een woord te vergemakkelijken of om ritmische redenen: ‘pannekoek’ klinkt nu eenmaal iets prettiger dan ‘pankoek’, terwijl in ‘pan + haring’ zo’n overgangsklank minder nodig is. Vervolgens gebeurde het geregeld (maar ook weer lang niet altijd) dat het eerste deel van zo’n woord met een tussenklank als een meervoud werd opgevat. En soms gíng het ook echt om een meervoud. Dit alles heeft geleid tot ingewikkelde tussen-n-regels in de twintigste eeuw, die lang niet altijd aansluiten bij de intuïtie.  

Ervan uitgaande dat de naam Brake(n)stein inderdaad is afgeleid van de familienaam Braak, ligt het naar ons idee het meest voor de hand dat de tussen-e(n) niet meer is dan een tussenklank. Het is niet logisch om ‘Braken’ als meervoud te zien: dat zou dan het meervoud moeten zijn van de naam ‘Braak’, en formuleringen als ‘In dat huis wonen de Braken’ zijn – hoewel niet onmogelijk – toch op zijn minst ongebruikelijk. (Tegenwoordig zouden we eerder ‘de Braakjes’ zeggen.) Het tweede deel ‘stein’ roept ook niet echt de gedachte op aan meerdere ‘Braken’ (terwijl dat in woorden als ‘typische Brakentrekjes’ en ‘de Brakenstamboom’ nog wel zou kunnen). Het zou overigens kunnen dat de naam ‘Braak’ gebaseerd is op het zelfstandig naamwoord ‘braak’, maar dan nog is het niet logisch om van het meervoud daarvan uit te gaan.  We zouden daarom eerder pleiten voor ‘Brakestein’ dan voor ‘Brakenstein’.”

Spellinglogica is één ding, maar de eigenaren hebben er zelf natuurlijk ook iets over te zeggen. De familie Everts (eigenaar rond 1900) schreef in 1926 ‘Brakenstein’. Op een foto uit de jaren ’60 staat op de wagendeuren ook nog steeds Brakenstein mét n. Uit een verhaal van Paula van Schoonhoven-Breen weten we vrij precies hoe die n sneuvelde. Het was een sinterklaasavond bij de familie Breen op Brake(n)stein. Paula’s man Fons had voor zijn schoonvader nieuwe letters gezaagd om de wagendeuren van de stolp mee te sieren. Een mooi cadeau! Fons had de héle naam, inclusief de tussen-n, gemaakt, maar Evert Breen schroefde alle letters behálve de n op de wagendeuren.

Vandaag de dag staat op de wagendeuren dus Brakestein, en dat vinden wij zelf ook de meest logische spelling. Vandaar dat je in onze teksten altijd Brakestein zult lezen.

Met dank aan de Taaladviesdienst van Onze Taal en Paula van Schoonhoven-Breen.